Jak duże mogą być rośliny zielne?
Drzewa to bez wątpienia najpotężniejsze rośliny na naszej planecie. Pamiętać jednak należy, że nie wszystkie gatunki drzew osiągają tak imponujące rozmiary jak np. słynny Hyperion (ryc. 1) należący do najwyższych drzew Ziemi (115.6 m), odkryty 25 sierpnia 2006 roku przez przyrodników Chrisa Atkinsa i Michaela Taylora w stanie Kaliforniia (The Redwood National and State Parks, USA). Większość drzew, tych znanych z naszych lasów, dorastać może do 50 metrów wysokości. A w naszym sąsiedztwie najczęściej spotkać można drzewa o wysokości około 20 metrów. Poza tym w ogrodach przydomowych i parkach często sadzone są drzewa o niższym, karłowym wzroście, jak np. piękne klony palmowe dorastające do około 3 do 5 metrów wysokości (fot. 1). Bywa, że drzew większe są rośliny zielne czyli byliny, rośliny które nie drewnieją i najczęściej na czas spoczynku zimowego ich nadziemna część zamiera.
Za największą roślinę zielną uchodzi barszcz Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum), zwany barszczem kaukaskim lub barszczem mantegazyjskim (fot. 2, 3). Pochodzi z Kaukazu. Barszcz ten w Polsce jest zdziczały. Rozprzestrzeniony został początkowo jako roślina ozdobna w Europie zachodniej i w Ameryce Północnej, gdzie rozprzestrzenił się jako gatunek inwazyjny. Barszcz Mantegazziego pojawił się w Europie Zachodniej co najmniej na początku XIX wieku. W Królewskich Ogrodach Botanicznych w Kew w Londynie odnotowana w 1817 r. obecność tych roślin. W Polsce po raz pierwszy notowany w drugiej połowie XX w. Dziś zaleca się by na obszarach chronionych niszczyć go mechanicznie lub chemicznie. Ten gatunek barszczu jest blisko spokrewniony z równie kłopotliwym gatunkiem inwazyjnym, jakim jest barszcz Sosnowskiego.
Barszcz Mantegazziego może przekroczyć 5 m wysokości. Łodyga rośliny, stanowiąca szkielet całego organizmy, może mieć nawet 10 cm średnicy! Jego liście osiągają nawet 3 m długości, co jest prawdziwym rekordem w świecie roślin. Kwiaty są zebrane w baldachy złożone o średnicy dochodzącej aż do 50 cm, i złożone są z 50-150 szypuł podtrzymujących poszczególne części kwiatostanu. Zewnętrzne płatki korony poszczególnych kwiatów są wydłużone, białe i mają długość do 12 mm.
We wszystkich częściach rośliny, w tym we włoskach gruczołowych na łodygach i w liściach oraz w korzeniach, znajduje się olejek eteryczny zawierający m.in. związki kumarynowe (furanokumaryny). Związki te pełnią funkcję obronną – chronią roślinę przez owadami i patogenami. Zawarte w wodnistym soku oraz w wydzielinie włosków gruczołowych furanokumaryny stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi. Związki te w kontakcie ze skórą i w obecności światła słonecznego, w szczególności ultrafioletu, powodują oparzenia (fotodermatozę) II i III stopnia.
Barszcz ten znalazł się również w popkulturze – roślinie tej poświęcony jest utwór zespołu Genesis pt. "The Return of the Giant Hogweed", zamieszczony na albumie Nursery Cryme z 1971 roku.
Rośliną o równie imponujących rozmiarach jest pochodząca z Ameryki Południowej (występująca naturalnie na obszarze od Kolumbii do Brazylii) Gunnera manicata. Rośnie w miejscach podmokłych, zalewowych. Roślina wytwarza odziomkowe liście imponujących rozmiarów (średnica do 2-3 m). Liście są wyraźnie klapowane i lekko ząbkowane, osadzone na długich ogonkach (do 2 m). Ogonki liściowe i liście od spodu zaopatrzone w kolce. W VI wśród liści pojawia się szczotkowaty, wysoki na 1 m kwiatostan. Kwiaty drobne, bardzo liczne, zielono żółte. Po kwitnieniu pojawiają się czerwonawe jagody. W naszym klimacie nie zawiązuje nasion. Gunera żyje w symbiozie z pewnymi sinicami, mającymi zdolność przyswajania azotu atmosferycznego. Sinice te umiejscawiają się w kłączach. Gunera olbrzymia, a właściwie oficjalnie parzeplin brazylijski, zwana też gunerą brazylijską lub mamucim liściem, w swoim naturalnym środowisku może osiągać nawet 8 m wysokości. W Europie (w tym również w Polsce), gdzie została sprowadzona jako roślina ozdobna zimą wchodząca w stan spoczynku pod powierzchnią ziemi, nie przekracza 2 metrów wysokości, a jej liście dorastaj a do średnicy 1,5 metra (fot. 4).
Wszystko to jednak nic wobec zdolności szkółkarzy i ogrodników. Wyhodowali oni bowiem pomidora odmiany ‘Sungold’ o wysokości 19,8 m w maju 2000 roku (gospodarstwo ogrodnicze Nutriculture Ltd of Mawdesley w Lancashire, w Wielkiej Brytanii).
Innym rekordzistą jest słonecznik o wysokości ponad (nawet znacznie) 8 m. Takiego giganta w 2009 roku wyhodował Nieniec Hans-Peter Schiffer, aktualny rekordzista w Księdze Guinessa (fot. 5).
Galeria zdjęć
