Drzewo o najgrubszym pniu

Botanicy, a w szczególności dendrolodzy i systematycy oceniają, że na świecie istnieje przynajmniej 30 000 gatunków drzew. Od zawsze człowiek zauważał potęgę drzew, dlatego drzewa dawniej były czczone jak bogowie, wierzono, że mają magiczną moc, stąd od wieków starano się je chronić. Dziś też chroni się drzewa, w szczególności te najbardziej niezwykłe. Jedną z najstarszych form ochrony drzew jest uznawanie ich za pomniki przyrody. Pomnikowych drzew nie można wycinać, pozwala się im rosnąć aż do momentu, gdy same uschną ze starości.

Jak mierzy się rekordy drzew?

Niektóre z drzew są tak niezwykłe, że zostają uhonorowane statusem pomnika przyrody. Najczęściej dzieje się tak, gdy drzewo osiąga niespotykane rozmiary – wysokość, grubość lub może poszczycić się odpowiednio długim życiem. Cechą, która zwraca szczególną uwagę na takie drzewo, jest jego pień i grubość pnia, ale również kształt.

Z wielu względów najważniejszym w dendrologii parametrem, który jest mierzony w przypadku drzew jest obwód pnia. Określa się go na tak zwanej pierśnicy, czyli umownej wysokości piersi dorosłego człowieka – jest to 1,3 m od powierzchni gruntu. Na podstawie tego parametru jest określana wartość drzewa. Nie tylko z tego względu obwody pni drzew budzą zainteresowanie. Niektóre z drzew charakteryzują się naprawdę imponującymi rozmiarami.

Kolosalny baobab

Jednym z najgrubszych drzew świata jest rosnący w Afryce Południowej baobab (Adansonia digitata). Został on nazwany imieniem Baobab Glencoe. Drzewo to znajduje się na farmie Glencoe, nieopodal Hoedspruit w Prowincji Limpopo. Drzewo rozrosło się w kilkupniową formę, a rozwidlenia pni są zlokalizowane bardzo nisko w pobliżu ziemi. Główny pień zapadł się w ziemię dawno temu. W listopadzie 2009 roku drzewo pękło na dwie części, pokazując dużą wypróchniałość pnia. Średnica pnia przed pęknięciem wynosiła 15,9 metra, obwód – 47 metrów, wysokość – 17 metrów, natomiast średnica korony – 37 metrów. [fot. 1] Na pniu wyryte są daty "1893" oraz "1896".

Ile osób zmieściłoby się w cypryśniku meksykańskim?

Innym supergrubym drzewem świata (i prawdopodobnie najgrubszym) jest rosnący w Meksyku cypryśnik meksykański Taxodium mucronatum. Drzewo to zadziwia nie tylko niezwykle grubym pniem, ale także masą. Za pomocą modelu matematycznego obliczono, że waży 637 ton i ma już przynajmniej 500 lat. Jego pięknem w 1519 r. zachwycił się ponoć sam Ferdynand Cortez, jeden z najsłynniejszych hiszpańskich konkwistadorów. [fot. 2, 3] Żeby wyobrazić sobie, jak dużym drzewem pod względem obwodu pnia jest ów cypryśnik, studenci i pracownicy Wydziału Biologii Uniwersytetu Śląskiego wykonali pewien eksperyment. Polegał on na sprawdzeniu, ile osób zmieściłoby się w najgrubszym drzewie na świecie. W tym celu na boisku przy Wydziale Biologii UŚ narysowano okrąg o obwodzie 58 metrów, (bo tyle liczy rosnący w Santa Maria del Tule w meksykańskim stanie Oaxaca cypryśnik meksykański, choć inne źródła podają, że jest to tylko! 44 m). Okazało się jednak, że zabrakło chętnych i dostępnych w danej chwili i miejscu osób. Szacuje się, że by wypełnić cały środek "pnia", musiałoby zgłosić się przynajmniej dwustu chętnych (http://article.wn.com/view/2013/05/17/58_osob_stworzylo_najgrubsze_drzewo_swiata/).

Mamutowiec olbrzymi

Najpotężniejszy pień o największej masie drewna należy do innego drzewa. Jest nim mamutowiec olbrzymi (Sequoiadendron giganteum) o nazwie „General Sherman”, rosnący w Sequoia National Park (Stany Zjednoczone). Drzewo przy 83,6 m wysokości i 8,25 m pierśnicy ma pień o objętości 1540 m3. [fot. 4]

Kasztan Stu Koni

Wyjątkowym olbrzymem był ponoć kasztan jadalny (Castanea sativa) rosnący na stokach sycylijskiej Etny. Nazwano go „Kasztanem Stu Koni”, ponieważ w cieniu jego konarów zmieścił się podobno cały stukonny orszak królowej Joanny Aragońskiej podczas jej wyprawy do Neapolu w 1476 roku. Obwód pnia tego olbrzyma zmierzony w 1780 r. wynosił jakoby 57,9 m. Drzewo to nie dotrwało do naszych czasów (http://www.focus.pl/przyroda/lesne-rekordy-swiata-8085).

Ile drewna dałby „Generał Sherman?

Działającym na wyobraźnię parametrem drzewa jest jego miąższość, czyli ilość wyprodukowanej przez drzewo masy drzewnej. Pod tym względem niekwestionowanym rekordzistą jest znowu mamutowiec olbrzymi – „Generał Sherman”, określany często jako największe żywe stworzenie na Ziemi. Objętość jego pnia wynosi obecnie ok. 1540 m3, czyli mniej więcej tyle, ile łączna miąższość pni wszystkich drzew rosnących w przeciętnym, pięciohektarowym 120-letnim sosnowym drzewostanie. Masę tego niezwykłego drzewa szacuje się na 1400 ton! Co to znaczy? Gdybyśmy chcieli wyobrazić sobie ile osób należałoby zgromadzić w jednym miejscu, by zrównoważyć masę tego drzewa, to należałoby zebrać…..prawie 19 000 osób (każda o masie około 75 kg)! „Generał Sherman” jest jednak o połowę mniejszy niż jeden z jego przodków „Ojciec Lasu”, który niestety nie przetrwał do naszych czasów. Miąższość jego pnia wynosiła aż 3750 m3 !

Polscy rekordziści

Najgrubsze polskie drzewa to lipa drobnolistna (Tilia cordata) z Cielętnik koło Częstochowy (1105 cm obwodu), platan klonolistny (Platanus x acerifolia) z Chojny nieopodal Szczecina (1070 cm) oraz dęby szypułkowe (Quercus robur) z Bąkowa (1020 cm), Piotrowic (1007 cm) i Kadyn (997 cm).

Jak zmierzyć, czy nasze drzewo rzeczywiście jest najgrubsze?

W celu określenia „grubości” drzewa, należy zmierzyć obwód jego pnia na wysokości 130 cm (tzw. pierśnica). Grube drzewa najczęściej rosną samotnie. Dzięki temu mają swobodny dostęp do światła i mogą rozbudowywać koronę. W takich miejscach wolą rosnąć na grubość niż na wysokość. Zanim przystąpimy do pomiaru, musimy ustalić, jaki jest to gatunek drzewa. Drzewo rośnie ono przez cały czas dopóki jest żywe, jego obwód z roku na rok się zwiększa. Dlatego dokonując pomiaru należy koniecznie zanotować datę, a przynajmniej rok. Po zapisaniu daty, określeniu gatunku drzewa za pomocą taśmy z podziałką centymetrową mierzymy obwód na wysokości 130 cm nad poziomem gruntu. Jeśli poziom ten jest nierówny, stajemy tam, gdzie podłoże osiąga najwyższe położenie (na górce). Często zdarza się, że mamy do czynienia z bardzo nietypową budową pnia. Poniżej znajduje się parę wskazówek, jak dokonać pomiaru w takich przypadkach (http://mlodziez.erys.pl/lesnoteka/najgrubsze_drzewa):

drzewa o zgrubieniach i rozgałęzieniach na wysokości pomiaru: Jeśli na wysokości 1,3 m występują różnego rodzaju narośla, zgrubienia lub rozgałęzienia, obwód mierzymy poniżej zmiany, czyli tam, gdzie drzewo osiąga najmniejsze wymiary. Trzeba jednak zanotować wysokość, na której był wykonany pomiar.
drzewa rosnące na zboczu: Pomiaru dokonujemy zawsze po wyższej stronie stoku, a w terenie nierównym w najwyższej części gruntu.
drzewa silnie pochylone W takim przypadku obwód mierzymy po spodniej stronie pnia;
drzewa o nieregularnym kształcie pnia: W miejscu pomiaru obwodu, gdy drzewo posiada duże napływy korzeniowe i wgłębienia na wysokości pomiaru, przykładając taśmę, należy ją trzymać lekko naprężoną, a nie prowadzić zgodnie z kształtem pnia po wypukłościach i wgłębieniach.
drzewa o wielu pniach: Jeżeli drzewo posiada wiele pni albo rozgałęzienia poniżej miejsca pomiaru, należy pomierzyć najgrubszy pień. Nie można zsumować wymiarów wszystkich pni.