Cedrowe orzeszki

Są prawdziwym przysmakiem. Delikatne w smaku dodatkowo mają dużą wartość energetyczną, lecz nie są tuczące. Jako jedne z nielicznych „orzechów” nie wywołują alergii…bo po prostu orzechami nie są!

"Orzeszki" te są oryginalnym dodatkiem do sałatek lub potraw. Mogą być jedzone jako przekąska, zamiast "śmieciowego" jedzenia. Wysoka zawartość łatwo przyswajalnego białka oraz witamin (B1, B2, PP, E) i deficytowych mikroelementów (jak miedź, krzem, wanad, molibden, bor, nikiel, srebro, kobalt) powodują, że "orzechy cedrowe" to bardzo dobry suplementem diety. Mieszkańcy Syberii przygotowują z nich pyszną mąkę, olej, śmietanę i mleko cedrowe, używają do wypieku chleba i placków. Prawdopodobnie między innymi dzięki takiej diecie Sybiracy słyną z żelaznego zdrowia i długowieczności. Od niepamiętnych czasów mieszkańcy tajgi darzyli to drzewo ogromnym szacunkiem, nazywali je „chlebowym drzewem”, „drzewem-żywicielem” lub „tajemnym drzewem”. Obok ryb i miodu, cedrowe orzechy do dziś stanowią podstawę żywienia rdzennych mieszkańców Syberii. Z grubych bali cedrowych budowane są domy, a samo drewno, z uwagi na swoje właściwości, jest używane do wyrabiania zdobionych mebli, instrumentów muzycznych i rękodzieła. Lasy tajgi są przesycone fitoncydami (naturalnymi substancjami bakteriobójczymi) wydzielanymi przez drzewa „rodzące orzechy cedrowe”, dzięki czemu tamtejsze powietrze jest niezwykle czyste i świeże, o wysokiej zawartości ozonu (http://www.anastazja.org/cedr.php).

Czym są owe cedrowe orzeszki, skoro orzechami nie są?

Są to odpowiednio spreparowane, tzn. wyłuskane i obrane, nasiona drzewa zwanego sosną syberyjską (Pinus sibirica Du Tour). Jest to gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae) [fot.1], wolno rosnącego, dożywającego przeszło 600 lat. Nazywana także limbą syberyjską lub cedrem syberyjskim. Występuje w Azji – od 58°E w górach Ural na wschód do 126°E w Paśmie Stanowym w południowej Jakucji, oraz od miasta Igarka na 68°N w dolinie dolnego Jeniseju, na południe do 45°N w centralnej Mongolii. Obszar ten obejmuje chińskie prowincje: Heilongjiang, Mongolia Wewnętrzna, Sinciang. Przez niektórych systematyków klasyfikowana była jako odmiana lub podgatunek sosny limby (Pinus cembra) [fot. 4, 5, 6], występującej w Polsce w Tatrach. Populacje ze wschodnich krańców zasięgu traktowano jako osobny gatunek P. hingganensis.

Sosna syberyjska jest drzewem o bardzo regularnej koronie przypominającej cylinder. Jej pień może osiągać nawet 2 m średnicy. Na pędach igły zebrane są po 5 (a więc jest to sosna 5-cio igielna). Dojrzałe szyszki osiągają długość 5–8 cm, szerokość 3–5,5 cm. Ukryte w nich nasiona są brązowe, długości 9–12 mm, szerokości 5–6 mm, bez skrzydełek (lub ze śladowym skrzydełkiem), otoczone twardą łupiną [fot. 2, 3].

Nasiona wytwarza późno, pomiędzy 15 a 25 rokiem życia, a egzemplarze zacienione nawet dopiero w wieku ok. 50 lat. Pylenie ma miejsce w kwietniu, nasiona zaś dojrzewają we wrześniu i październiku następnego roku!

Nasiona roznoszone są głównie przez ptaki, najczęściej przez orzechówkę Nucifraga nucifraga.

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka. W Chinach gatunek uznany za zagrożony.

Nasiona, nazywane popularnie „orzeszkami cedrowymi”, są jadane na surowo. Jądra orzeszków zawierają 63,9% wysokiej jakości oleju i 17,2% przyswajalnych białek, w skład których wchodzi 19 aminokwasów: tryptofan, walina, lizyna, metionina, histydyna, prolina, seryna, glicyna, treonina, alanina, kwas glutaminowy, kwas asparaginowy, fenyloalanina, cystyna i cysteina, arginina, tyrozyna. Na stronie www.produktycedrowe.anastazja.org/cedr.php można znaleźć informacje, że białka orzeszków cedrowych wyróżniają się podwyższoną, w stosunku do białek innych produktów, zawartością lizyny, metoniny i tryptofanu - najbardziej deficytowych aminokwasów zwykle ograniczających biologiczna wartość białek. Są witaminy z grupy B oraz C i D oraz E. Wytłacza się z nich olej (tzw. olej cedrowy), który jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym, medycynie oraz technice mikroskopowej (immersja).

Orzeszki cedrowe są wielkością i kształtem przypominają ziarna palonej kawy. Pojedyncza szyszka zawiera około 50–70 gram nasion, przeliczając na sztuki - jest to 100 do 200 nasion. Z tych nasion można przyrządzić śmietanę, mleko i masło cedrowe. Najpierw należy obłupać je z cienkiej skórki, rozgnieść i zagotować z małą ilością wody. Po wystygnięciu otrzymana mikstura ma smak i konsystencję gęstej śmietany. Orzeszki spożywane na surowo mają zbliżony smak do nasion słonecznika. Obliczono, że w razie zebrania całego rocznego plonu orzechów cedrowych z tajgi, można by zaspokoić światowe zapotrzebowanie na olej roślinny. W najbardziej urodzajnych latach ilość plonów szacowano na 1,5 mln ton. Z tego można by otrzymać 500 tys. ton oleju cedrowego. Gdybyśmy chcieli otrzymać podobną ilość oleju słonecznikowego, trzeba by obsiać słonecznikiem ponad milion hektarów najbardziej urodzajnych ziem (kuchnia.ugotuj.to/szukaj/kuchnia/orzeszki+cedrowe).

We Włoszech poza spożywaniem nasion, ich łupiny używane są do aromatyzowania i barwienia napoju grappa.

Jako ciekawostkę warto podać, że młode wilki podczas zmiany zębów mlecznych chętnie podjadają orzeszki cedrowe. Jedzą je zarówno drapieżniki, jak i zwierzęta roślinożerne. Orzeszki są doskonałym środkiem przeciwdziałającym niedoborom witaminy B. Wartość odżywcza potwierdza ich skład chemiczny. Zawartością fosforu przewyższają wszystkie inne orzechy, a także nasiona roślin oleistych.

Limba wykorzystywana była jako roślina lecznicza. Wierzono, że tak jak ona zabliźnia swoje rany, tak człowiek po zażyciu mikstury z limby wyleczy swoje. Znachorzy stosowali korę, popiół i nasiona tego gatunku. Przed połową XVII wieku Christian Augustini ab Hortis odkrył olej limbowy, który następnie był wytwarzany i oferowany jako lek w okolicy Tatr do początków XIX wieku. Olej limbowy (oleum limbae, oleum libani) nazywano też balsamem karpackim (balsamum carpathicum). Do jego wyrobu wykorzystywano pędy, rzadziej korę i drewno. Wyciągi z limby, przy czym wyciąg z kory silniej, działają hamująco na rozwój bakterii i grzybów: gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), Sarcina lutea, Bacillus cereus, pałeczkę okrężnicy (Escherichia coli), pałeczkę ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) i Candida albicans.

Dania z cedrowymi orzeszkami znaleźć można głównie z kuchni rosyjskiej, też tej współczesnej. Zainteresowanym…służę przepisami;-)