Drzewo bestia

Z ostrzeżeniami takimi jak „Uwaga niebezpieczne zwierzę!” jesteśmy w pewnym sensie oswojeni. Spotkać je można w ogrodach zoologicznych, przy ogrodzeniach domów. Czasem takie komunikaty i tabliczki informacyjne spotkać można w lesie. Ostrzegają zazwyczaj przed kontaktem ze zwierzętami, które mogą być chore na wściekliznę, ewentualnie jesteśmy ostrzegani przed możliwością napotkania na swojej drodze zwierząt takich jak żmije, wilki czy niedźwiedzie. Jednak ta ostatnia ewentualność to prawdziwa rzadkość. I dlatego niezwykle trudno sobie wyobrazić ostrzeżenie „Uwaga groźna roślina!”. Okazuje się jednak, że są takie zakątki na ziemi, gdzie tabliczek z podobnymi informacjami nie brakuje, a turyści, zupełnie nieświadomi zagrożeń płynących z kontaktów ze światem roślin, czasem doznają ciężkich uszkodzeń lub zapadają na trudne do wyleczenia dolegliwości.

Przykładem takiej właśnie rośliny jest Hippomane mancinella L. – mancinella lub małe jabłuszko, należąca do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbaceae) [fot. 1]. Nazwa rośliny pochodzi z hiszpańskiego - manzanilla de la muerte i oznacza małe jabłuszko śmierci.

Naturalny zasięg występowania tej rośliny to lasy i zarośla towarzyszące prawdziwie rajskim plażom Florydy, Bahamów, Karaibów, Ameryki Środkowej i północnym rejonom Ameryki Południowej. W bliskim sąsiedztwie plaż tych rajskich miejsc jabłuszko śmierci tworzy niezwykle ważne naturalne pasy wiatrochronne. Ich korzenie są elementem wpływającym na zachowanie plaż – działają jak bariera przeciwerozyjna.

Rośliny te to drzewa sięgające 15 metrów wysokości [fot. 2]. Ich pnie pokryte są szarą korą. W koronie drzewa znaleźć można błyszczące zielone liście i drobne zielonkawe kwiaty, z których zawiązują się podobne, do drobnych zielonych jabłuszek, owoce [fot. 3, 4].

Jednak należy wiedzieć, że jest to niezwykle toksyczna roślina, która w różnych swoich częściach wytwarza i akumuluje silne toksyny. Niektóre z nich są jeszcze w dalszym ciągu niezidentyfikowane. Jak wszystkie rośliny należące do rodziny wilczomleczowatych (z resztą większość z nich jest uznawana za rośliny toksyczne w różnym stopniu) wydziela jasny sok, barwą i konsystencją przypominający mleko, dlatego nazywany sokiem mlecznym. Sok ten zawiera m.in. substancje o tak skomplikowanych nazwach jak: 12-deoksy-5-hydroxyforbol-6gamma i 7alpha-tlenek, hippomanins, mancinellin, floracetofenon-2,4-metylowy, fizostygmina, z czego np. forbol, jest organiczną substancją sprzyjającą rozwojowi nowotworów, choć samodzielnie ich nie wywołującą oraz całą długą listę innych drażniących skórę, silnie alergizujących substancji.

Kontakt z tym sokiem może powodować poważne obrażenia, jak bardzo ciężkie zapalenie skór, a wystarczy np. tylko w czasie deszczu schować się pod koroną tego drzewa – niewielka ilość substancji z soku mlecznego rozpuszczonego w kropli deszczu wystarczy by spowodować tak ciężkie dolegliwości. Jest tak niebezpieczne dla człowieka, że spacer po tropikalnym lesie i otarcie się o korę, powoduje silne bóle brzucha, wymioty, pęcherze na skórze i opuchlizny na ciele. Jednak najsilniejsze związki trucizny zawarte są w samym owocu. Wyciśnięty biały sok z jednego jabłka mancinella jest w stanie uśmiercić wiele osób. Tubylcy używają tego soku do zatruwania strzał, które później używają do polowań na zwierzynę. Drzewo służyło miejscowej ludności do torturowania wrogów (skazańca, wroga przywiązywano do pnia i po jakimś czasie umierał on w straszliwych bólach i męczarniach) [fot. 5]. Znane są przypadki zatruwania wody pitnej liśćmi tego drzewa.

Ciekawostką jest fakt, że sok z tych owoców wykorzystywany jest również w medycynie. Stosowany jest w homeopatii w silnie rozcieńczonej postaci na różnego rodzaju dolegliwości.

Źródła:

http://books.google.pl/books?id=C8xJE2NfQpIC&pg=PA173&dq=manchineel&hl=en&ei=R1FETZLvOI6ugQfUp8HuAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q=manchineel&f=false dostęp 22.11.2013r.

http://books.google.pl/books?id=FSnbImY_4ZIC&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22Michael+Grunwald%22&hl=pl&sa=X&ei=ZCSPUvjzA8zIswb-6IHwBQ&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false dostęp 22.11.2013r.

http://books.google.pl/books?id=m2v8akdyZfwC&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22David+E.+Jones%22&hl=pl&sa=X&ei=RCSPUqHBNo_Lswb0u4CYDQ&ved=0CEEQ6AEwAg#v=onepage&q&f=false dostęp 22.11.2013r.

http://florida.plantatlas.usf.edu/Plant.aspx?id=2806 dostęp 22.11.2013r.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Hippomane_mancinella dostęp 22.11.2013r.

http://sun.ars-grin.gov:8080/npgspub/xsql/duke/plantdisp.xsql?taxon=475 dostęp 22.11.2013r.

http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?19174 dostęp 22.11.2013r.