Lubią ciepło i wilgoć. O czym mowa? O grzybach pleśniowych, które często się pojawiają np. na produktach żywnościowych, zwłaszcza w letnie dni.

Pleśń to potoczna nazwa saprofitycznych grzybów należących do różnych grup systematycznych (np. pleśniak, pędzlak). Saprofity to organizmy pobierające energię z martwych szczątków organicznych. Grzybnia pleśni rozwija się dzięki związkom organicznym, występującym na przykład w kompoście, glebie, nawozie, na skórze oraz na pokarmach roślinnych.

Zatem pleśnie pojawiające się na zepsutych pokarmach należą do królestwa grzybów (Fungi), liczącego ponad 100 tysięcy gatunków.

Większość grzybów pleśniowych jest niebezpieczna dla zdrowia, a czasem dla życia człowieka. Pokarmów z pleśnią nie należy spożywać, nawet gdy usuniemy widoczne ogniska pleśni, bowiem grzyby rozrastają się za pośrednictwem grzybni, której przeważnie nie widzimy nieuzbrojonym okiem. Istnieją też gatunki i odmiany tzw. pleśni szlachetnych, stosowanych w technologii żywności, np. do produkcji serów i win. Pleśnie stosuje się także do produkcji antybiotyków.

Na zdjęciu widać grzybnię pleśni na papryce w powiększeniu mikroskopowym.

 Fot. Jan Kalabiński

To co potocznie nazywamy grzybem i obserwujemy lub zbieramy w lesie ... to tylko jego owocnik (jadalny, niejadalny lub trujący), a zasadnicza część organizmu jest elementem środowiska rozpościerającym się szeroko wokół niego. Owocnik jest tworem, w którym rozwijają się zarodniki – komórki służące do rozmnażania.

Oto owocniki grzybów kapeluszowych.

Fot. Jan Kalabiński

Całość organizmu grzyba nazywana jest grzybnią i zwykle jej większa część jest niewidoczna gołym okiem. Tworzy ją sieć wydłużonych komórek, zwanych strzępkami. Rozrastają się one w glebie, tworząc sieć o masie często przekraczającej znacznie masą pojedynczego owocnika.  W wilgotnych warunkach i grzybnia może być widoczna w postaci białego nalotu – taka grzybnia szczególnie często występuje u grzybów pleśniowych.

Oto grzyby pleśniowe widoczne w powiększeniu – grzybnia (z lewej) i strzępki (z prawej) kropidlaka czarnego.

Fot. Leeno (zdjęcie lewe), Y_tambe (zdjęcie z prawej)

A czy wiesz,  że grzyby pleśniowe rosnące na przykład na kanapkach, jak na fotografii, też mają owocniki podobne do znanych nam grzybów kapeluszowych, tylko, że są one wielkości mikroskopijnej. Dlatego zjadanie pokarmów skażonych pleśnią jest wprowadzaniem do organizmu trujących owocników wraz z ich grzybnią.

Popatrz, jak taka pleśń wygląda pod mikroskopem. Na zdjęciu z niebieskim tłem są widoczne owocniki kapeluszowe pleśni chlebowej w świetle odwróconym.

Fot. Jan Kalabiński

Trudno nie ulec urokowi grzybów pleśniowych, patrząc na ich zdjęcia w powiększeniu. Pamiętajmy jednak, że wytwarzają one mykotoksyny, będące substancjami rakotwórczymi i mutagennymi.

Opracowanie: Jan Kalabiński (na podstawie własnych preparatów mikroskopowych)

Fotografia w oknie głównym: Thomas Bresson, źródło: https://www.flickr.com/photos/computerhotline/14590905996/, dostęp: 23.08.16

Galeria zdjęć