Chmury falowe

Późna jesień to okres niesprzyjający obserwacjom nocnego nieba. Jesienią intensyfikuje się cyrkulacja zachodnia, a związane są z tym częste przejścia frontów atmosferycznych. Widoczne są wtedy na niebie różnorodne, często szybko zmieniające się systemy chmurowe. Charakterystyczne, zwłaszcza dla gór i przedgórzy, są w takich sytuacjach chmury falowe związane z przepływem mas powietrza nad wzniesieniami.

Chmury takie mają kształt migdałów, soczewek, lub długich pasm o wyraźnych, ostro zarysowanych krawędziach. W międzynarodowej klasyfikacji chmur określa się je jako gatunek lenticularis. Mogą one występować na różnych poziomach, chociaż najczęściej widuje się je w piętrze średnim (2-6 km), czyli określa się je jako Altocumulus lenticularis. Chmury falowe tworzą się najczęściej w sytuacji gdy od zachodu zbliża się zatoka niżowa z frontami atmosferycznymi. Wiatr wieje wtedy z południa lub z południowego zachodu, niemal prostopadle do pasm górskich: Karpat i Sudetów. Góry stanowią przeszkodę dla wiatru; rysunek 1. wyjaśnia jak wtedy powstają fale w swobodnej atmosferze. Nad grzbietem górskim tworzą się fale stacjonarne o długościach od kilkuset metrów do kilku kilometrów. Wysokość do jakiej sięgają, może kilkakrotnie przekraczać wysokość wzniesień. Jeśli przynajmniej na niektórych poziomach atmosfery występuje odpowiednio duża wilgotność, to w grzbietach fal utworzą się chmury. Tak jak fale, chmury te są stacjonarne, chociaż powietrze zgodnie z cyrkulacją cały czas przez nie przepływa. Po prostu chmura z jednej strony ciągle się tworzy, a z przeciwnej zanika (wyparowuje). W zależności od zmian zawartości pary wodnej w przepływającym powietrzu chmura ta może grubieć, zanikać, mogą pojawiać się podobne chmury na innych poziomach. W opisanej wyżej sytuacji pogodowej w górach i na pogórzu zaczyna wiać silny, porywisty wiatr, zwany na Podhalu wiatrem halnym. Pojawienie się nad górami chmur Altocumulus lenticularis często zapowiada nadejście wiatru halnego.

Chmury gatunku lenticularis zalicza się do chmur orograficznych, ale występują one czasem, chociaż rzadziej, z dala od gór, gdyż zdarzają się sytuacje pogodowe, kiedy fale w atmosferze mogą powstawać nad niewysokimi wzniesieniami, jak na przykład na Pomorzu czy na Mazurach.

Niewykluczone, że niektóre formy chmur falowych przy odpowiednim oświetleniu mogły być wzięte przez niezorientowanych obserwatorów za niezidentyfikowane obiekty latające (UFO).