Obserwatorium Geofizyczne Instytutu Geofizyki PAN w Książu
ul. Piastów Śląskich 3, 58-306 Wałbrzych

Godziny zajęć: 10:00 - 12:00

Sprawdź wolne terminy w harmonogramie

Obserwatorium w Książu – od czasów historycznych do współczesności

Czas trwania: 30 minut

Monumentalny zamek w Książu jest trzecim pod względem wielkości zamkiem w Polsce. Jego bogata historia sięga końca XIII wieku. Imponującej wielkości piękne komnaty, niepowtarzalnej urody ogrody sprawiają, że zamek stanowi jeden z najbardziej znanych i najczęściej odwiedzanych zabytków architektonicznych Dolnego Śląska. Niewiele osób wie jednak, że w podziemiach zamku Książ znajduje się precyzyjna aparatura pomiarowa, która pozwala rejestrować parametry kluczowe dla poznania budowy wnętrza Ziemi i zjawisk rządzących naszą planetą. Obserwacje geofizyczne prowadzone są w usytuowanym na terenie zamku Obserwatorium Geofizycznym Instytutu Geofizyki PAN.

W tej części zajęć uczniowie dowiedzą się, jak doszło do powstania podziemnych korytarzy zamkowych, jaką funkcję pełniły one pierwotnie oraz jakiego typu aparatura pomiarowa znajduje się w nich obecnie. W kolejnych odsłonach pracownicy obserwatorium zaproszą uczniów na prelekcje poświęcone budowie wnętrza Ziemi, opowiedzą o fascynujących badaniach sejsmologicznych i tropieniu źródeł trzęsień ziemi, odkryją tajniki grawitacji ziemskiej.

Rejestracja fal sejsmicznych i lokalizacja ognisk trzęsień Ziemi

Czas trwania: 60 minut

Dolnośląskie Obserwatorium Geofizyczne w Książu powstało w 1970 roku z inicjatywy prof. Romana Teisseyre’a. W tym czasie rozwijano sieć sejsmiczną w Polsce w związku z monitorowaniem wstrząsów spowodowanych działalnością górniczą.

Głównym zadaniem obserwatorium jest prowadzenie bieżącej rejestracji trzęsień ziemi. Od lat 70. XX wieku prowadzi się też badania pływów skorupy ziemskiej. Pod koniec lat 90. powstało Laboratorium Geodynamiczne Centrum Badań Kosmicznych, gdzie za pomocą najnowszej aparatury kontynuuje się badania pływów skorupy ziemskiej. Ponadto prowadzi się badania grawimetryczne i pomiary naprężeń w górotworze.

Podczas zajęć poruszane będą następujące tematy:

• teoria rozchodzenia się fal sejsmicznych – rodzaje fal sejsmicznych;
• budowa wnętrza Ziemi na podstawie badań sejsmicznych;
• metody lokalizacji trzęsień ziemi – ogniska naturalne i antropogeniczne;
• granice płyt litosfery – lokalizacja, zjawiska;
• teoria tektoniki płyt litosfery;
• badania geodynamiczne wykonywane w Książu – zagadnienia związane z grawitacją ziemską, pływy morskie a pływy skorupy ziemskiej, aparatura pomiarowa – klinometry, grawimetry.

Historia geofizyki i zastosowania matematyki

Czas trwania: 30 minut

Zdecydowana większość uczestników dotychczasowych wycieczek przed wejściem do obserwatorium znała tylko dwóch znanych z nauk ścisłych Polaków: Mikołaja Kopernika i Marię Skłodowską-Curie. Po warsztatach w obserwatorium znają już postacie profesorów: Maurycego Piusa Rudzkiego i Jana Łukasiewicza. Obaj na stałe zapisali się w historii geofizyki i logiki matematycznej. W tej części zajęć uczniowie dowiedzą się także o historii rozwoju geofizyki. Będą mogli również poszukać odpowiedzi na następujące pytania:

• Kto był pierwszym na świecie geofizykiem?
• Kto, kiedy i gdzie założył pierwszą na świecie katedrę geofizyki?
• Kto i kiedy wprowadził w sejsmologii pojęcia fal podłużnych i poprzecznych?
• Kiedy powstała skala Richtera?
• Czy można w tej dziedzinie nauki dostać nagrodę Nobla?

Praktyczne zastosowania matematyki

Czas trwania: 60 minut

Warsztaty z praktycznego zastosowania matematyki prowadzone są przez absolwenta Instytutu Geodezji i Zastosowań Matematycznych, który z wielkim zaangażowaniem pokaże, jakie korzyści możemy odnosić na co dzień ze znajomości matematyki. I tak uczniowie dowiedzą się: czy można za pomocą czapki z daszkiem określić szerokość rzeki; czy rzodkiewka i ogórek pomogą nam w odróżnieniu koła od okręgu i elipsy; kiedy powstały symbole matematyczne „+”, „–„, „=”; czy znak równości jest niezbędny; kto dał podstawy do powstania systemu Revers Polish Notation (RPN). Uczestnicy warsztatów będą mieli także okazję liczenia na kalkulatorze z systemem RPN.

Propozycja zajęć uzupełniających do realizacji na koszt szkoły

Zamek Książ
Piastów Śląskich 1, 58-306 Wałbrzych

Historia Zamku Książ sięga XIII wieku, skąd pochodzi jego najstarsza część. Przez kolejne lata zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli, był rozbudowywany i przebudowywany. Obecnie jest to największy tego typ obiekt na Dolnym Śląsku. Podczas zwiedzania należy zwrócić szczególną uwagę na historię zamku z czasów II wojny światowej, kiedy to powstały podziemne tunele. Obecnie w podziemiach zamku zlokalizowana jest aparatura pomiarowa PAN.