Z mgłą spotykamy się dość często, szczególnie w chłodnej porze roku, i zazwyczaj jesteśmy jej bardzo niechętni, ponieważ powoduje utrudnienia zarówno w transporcie drogowym, jak i lotnictwie. A jak powstaje?
Mgła to ogromny zbiór drobnych (o średnicy od kilku do kilkuset mikrometrów) kropelek wody zawieszonych w powietrzu. Kropelki te rozpraszają światło a tym samym ograniczają widzialność do zaledwie 1 km i mniej (w przypadku zamglenia – do 10 km). W 1 cm3 powietrza w czasie gęstej mgły może się znajdować do kilkuset kropelek wody. Jest to podobna koncentracja jak w chmurze, stąd określenie, że mgła to po prostu chmura, najczęściej warstwowa (Stratus), która utworzyła się przy powierzchni ziemi. Jeśli zjawisko występuje przy bardzo niskich temperaturach (poniżej -30ºC), w powietrzu zamiast kropelek wody unoszą się kryształki lodu.
Kiedy powstaje mgła? Kiedy powietrze, w którym jest dostateczna ilość pary wodnej, ulega ochłodzeniu i zawarta w nim para wodna zaczyna się skraplać. Często sytuacja taka zachodzi, gdy powietrze ochładza się od podłoża wychłodzonego po nocy. Taką mgłę nazywamy mgłą z wypromieniowania, czyli radiacyjną. Jeśli znacznemu ochłodzeniu ulega tylko cienka warstwa powietrza – bywa tak w czasie krótkich, bezwietrznych letnich nocy – to i mgła ściele się nisko przy gruncie. Nazywamy ją mgłą przyziemną. Mgły z wypromieniowania zazwyczaj rozpraszają się niedługo po wschodzie słońca, które podgrzewając podłoże, ogrzewa także przyległe powietrze – mgła po prostu wyparowuje. Późną jesienią i zimą, gdy podczas długich nocy wypromieniowanie ciepła może być znaczne, mgła tego rodzaju może utrzymywać się długo – nawet kilka dni.
Nieco inaczej ma się rzecz z mgłą adwekcyjną. Powstaje ona, gdy wilgotne powietrze napływa nad chłodniejsze podłoże. Powietrze to oczywiście automatycznie ochładza się, co skutkuje powstaniem mgły, ponadto ruch powietrza powoduje jego mieszanie się, przez co warstwa mgły adwekcyjnej jest na ogół znacznie grubsza niż w przypadku mgły radiacyjnej. Zalega ona dość długo, bywa że do czasu, gdy cyrkulacja powietrza nie wymusi wymiany masy. Mgły adwekcyjne często tworzą się nad morzami w strefie zetknięcia się ciepłych i chłodnych prądów morskich. W wilgotnym powietrzu znad ciepłych wód, które napływa nad wody chłodniejsze tworzą się gęste mgły, niebezpieczne dla żeglugi. Podobnie zdarza się, gdy w chłodnej porze roku cieplejsze powietrze znad morza napływa nad wychłodzony ląd.
Rzadziej niż mgły radiacyjne i adwekcyjne zdarzają się mgły z wyparowania. Mogą one występować w chłodnym powietrzu nad cieplejszą otwartą wodą. Mogą też powstawać w trakcie opadu deszczu lub nieco po jego zakończeniu, gdy podłoże silnie paruje, a temperatura opada. Mgła z wyparowania na ogół szybko się rozprasza, gdyż ogrzane powietrze unosi się.
W górach można obserwować ławice mgły na stokach, tak zwane mgły zboczowe, które są w zasadzie chmurami powstałymi dzięki unoszeniu się i ochładzaniu powietrza na zboczach górskich.
Tekst i fotografie: Jerzy Speil
Instytut Geofizyki PAN
Galeria zdjęć
