Życie w łuskach - Artykuły naukowe

O tym, że gada poznasz po łuskach powszechnie wiadomo, warto jednak przyjrzeć się gadzim łuskom z bliska, bo łuski łuskom nierówne. Na przykład krokodyle łuski mają formę grubych płyt, jaszczurki mają łuski w postaci kolców, a gekony – w postaci drobnych, ziarnistych łuseczek. U żółwi, choć nie wszystkich, łuski w kształcie tarczek porastają ich pancerz kostny, natomiast nogi i ogony tych zwierząt pokryte są często łuskami guzkowatymi.

Po co gadom łuski? Chronią one ciało gada przed urazami mechanicznymi, zabezpieczają przed utratą wilgoci, stanowią barierę dla bakterii chorobotwórczych i pasożytów. Ponadto mogą brać udział w poruszaniu się, wabieniu, straszeniu...Słowem – łuski są niezmiernie ważne w życiu gada.

Łuski u gadów stykają się albo brzegami albo, jak u licznych jaszczurek i węży, zachodzą na siebie niczym dachówki, przy czym elementy ukryte są miękkie, elastyczne, nie krępują więc ruchów gadziego ciała. Najlepiej widać to u węża, któremu łuski nie przeszkadzają w ...wiciu się niczym wąż!

U węży łuski na grzbiecie są całkiem inne niż te na brzuchu. Na ogół bardzo szerokie, tworząc pojedynczy szereg płytek pokrywający całą brzuszną stronę ciała. Odgrywają rolę w poruszaniu się, jak to określiła kiedyś pani dydaktyk z warszawskiego ZOO – pełnią podobną rolę jak podeszwa w bucie.

Łuski na spodzie każdego palca u gekonów nadrzewnych (jaszczurki) również pełnią funkcję w poruszaniu się, ale pod względem działania przypominają raczej raki, czyli kolce mocowane do butów, używane podczas poruszania się po lodowcach. Łuski te wyglądają jak małe poduszeczki. Są wyposażone w szeregi rogowych grzebyków z milionami rozgałęzionych, drobnych wyrostków zakończonych haczykami. Tego typu przekształcone łuski pełnią rolę narządów czepnych umożliwiającym gekonom coś, co wydaje się niemożliwe, czyli chodzenie nawet po pionowo ustawionych gładkich powierzchniach, na przykład szybach! Z wypolerowanego idealnie gładkiego lustra gekony jednak się ześlizgują, co jednak nie umniejsza ich niebywałym zdolnościom do wspinaczki (artykuł o budowie stopy gekona był już prezentowany na portalu, znajdziesz go tutaj, na dołączonym do niego zdjęciu możesz zobaczyć z bliska łapkę gekona od spodu).

U agam, legwanów i kameleonów niektóre łuski przekształcone są w ozdobne kolce, grzebienie i rogi. Inne zaś tego typu ozdoby nie są łuskami a umięśnionymi fałdami skórnymi.

Ryby też mają łuski, ale całkiem inne niż gady. U ryb są to płytki kostne wytworzone przez skórę właściwą (głębszą warstwę skóry), a u gadów łuski są wytworem zrogowaciałego nabłonka (najbardziej wierzchniej warstwy skóry).

Podobne zaś do łusek rogowych gadów łuski chociaż jedynie na nogach – kto obgryzał kurzą „łapkę” ten widział ;-).

Rogowe łuski występują też u niektórych ssaków. Na przykład pancerników czy łuskowców pokrywają one znaczną część ciała. Natomiast u wielu gryzoni, ssaków owadożernych i torbaczy rogowe łuski występują jedynie na ogonie. Słynny szczurzy ogon porośnięty jest właśnie takimi drobnymi, rogowymi łuseczkami.

Płazy nie mają łusek. I to jest cecha, po której łatwo odróżnić płaza od gada. Na przykład spotkawszy w terenie jaszczurkę, na pierwszy rzut oka można stwierdzić, że ma łuski, a podobne do niej salamandra lub traszka – nie mają łusek.

Przeczytajcie podpisy pod zdjęciami, a dowiecie się jeszcze więcej!

Tekst: dr Magdalena Puczko

Źródło:

Hanna Dobrowolska, Gady, PWN, 1990.